De geschiedenis van wenskaarten

Het gebruik om wenskaarten te sturen kan terug worden gebracht tot het oude China, waar het gebruikelijk was om boodschappen van goede wil te ruilen om het nieuwe jaar te vieren. Ook de vroege Egyptenaren maakte al een soort van kaart door hun groeten te schrijven op papyrus rollen.

Offsetdrukken

Offsetdruk is een van de meest gebruikte druktechnieken. De techniek is familie van de vlakdruk. Veel handels-drukwerk, kranten en tijdschriften worden met offset gedrukt.

De geschiedenis 

Offset is ontwikkeld uit de lithografie, de vlakdruk met behulp van lithostenen die in 1796 door Alois Senefelder werd uitgevonden. De Engelsman Robert Barclay patenteerde in 1875 een rotatiepers waarmee hij op blik kon drukken. In de eerste jaren van de twintigste eeuw ontwikkelden de Amerikaan Ira W. Rubel uit New Jersey en de Duitser Caspar Hermann onafhankelijk van elkaar offsetpersen die hoogwaardig drukwerk op papier konden leveren.

De techniek van offset

De drukvorm bestaat over het algemeen uit een dunne aluminium plaat waarop via fotografische weg een beeld is aangebracht. Om een afdruk te krijgen van deze offsetplaat moet deze eerst vochtig worden gemaakt. Alle niet-beeld-delen nemen dit vocht aan. Daarna wordt de vettige inkt aange-bracht. Aangezien de natte niet-beeld-delen de inkt afstoten, wordt deze alleen op de beelddelen aangenomen. De inkt wordt nu op een rubberdoek gedrukt en dan drukt dit rubberdoek het beeld op het papier. Door het tussentijds overzetten ("offset") op rubberdoek mag het oorspronkelijke beeld op de offsetplaat niet in spiegelbeeld staan.
Tegenwoordig maakt men onderscheid tussen conventionele offsetplaten, dat wil zeggen platen die met behulp van een film door een sterke ultraviolette lamp belicht moeten worden (plaatkopie), en computer-to-plate (CtP), waarbij de offsetplaat met behulp van een computergestuurde laserstraal belicht wordt. Niet alleen wordt op de laatste manier de tijd en arbeid kostende plaatkopie overbodig, ook is de kwaliteit van het uiteindelijke drukwerk hoger en stabieler.

Bij een fullcolourproductie (vierkleurendruk - CMYK - Cyaan, Magenta, Yellow, Key, waarbij Key vaak, maar niet altijd, zwart is) worden voor het te bedrukken vel vier afzonderlijke drukgangen gebruikt. Het is natuurlijk van het grootste belang dat de vier afzonderlijke kleuren precies op elkaar gedrukt worden. Om dit te garanderen kan hulpapparatuur worden geïnstalleerd. Ook dient in dit geval de luchtvochtigheid goed beheerst te worden, zodat het papier tussen de verschillende drukgangen niet uitzet of krimpt. Beter is het gebruik van een vierkleurenpers, die in feite neerkomt op vier geïntegreerde offsetpersen waarbij elke druktoren het bedrukte papier doorgeeft aan de volgende.

In Europa begint de geschiedenis van de wenskaart al in de Middeleeuwen, toen geliefden hun gevoelens toonden door elkaar toe te zingen. Deze liefdesuitingen werden vanaf de 15e eeuw ook aan papier toevertrouwd. Al in het begin van de 15de eeuw werden in Europa handgemaakte wenskaarten aan elkaar gegeven en ontvangen. In Duitsland begon men toen ook al met het drukken van Nieuwjaarskaarten uit houtsnijwerken.
De eerste, voor zover bekend, uitgegeven Kerstkaart verscheen in Londen in 1843, toen Sir Henry Cole de artiest John Calcott inhuurde om een Kerstkaart te ontwerpen, die hij kon versturen naar zijn vrienden en kennissen.

Tot 1850 werden kaarten alleen door de elite en rijken verstuurd. De kaarten waren zelf heel kostbaar, en iedere kaart werd met de hand bezorgd. Al met al een was het een dure aangelegenheid.
Dankzij de technologische ontwikkelingen van het drukproces van kaarten en de introductie van de postbezorging, is rond 1850 de wenskaart getransformeerd van een relatief duur handgemaakte kaart tot een populair en betaalbaar middel van persoonlijke communicatie.

Vanaf het midden van de 19e eeuw werden de kaartjes versierd. Ook briefpapier werd toen volop versierd. Twee typen wenskaarten beleefden een ware rage: de kerstkaart en de kaart voor je geliefde.
In 1871 werd bij Koninklijk Besluit de briefkaart ingevoerd. De toenmalige PTT kreeg het monopolie van uitgifte, maar maakte alleen standaard briefkaarten. Deze waren iets kleiner dan de huidige wenskaarten en kwamen met de frankeerzegel er al op gedrukt. Zonder afbeelding dus. Wie er een wens of plaatje op wilde zetten, moest de kaarten eerst bij de PTT kopen. Kantoorboekhandel Koster in Amsterdam was in 1873 de eerste die ze met een rijmpje verkocht, en in 1883 eveneens de eerste die een illustratie op een briefkaart liet drukken. De PTT noemde ze de geïllustreerde ‘briefkaarten’, maar de volksmond sprak van ‘ansichtkaarten’, een leenwoord uit het Duits. Daar was de opmars van de prentbriefkaarten al begonnen.
De PTT noemde ze de geïllustreerde ‘briefkaarten’, maar de volksmond sprak van ‘ansichtkaarten’, een leenwoord uit het Duits. Daar was de opmars van de prentbriefkaarten al begonnen. 

Door verzamelaars worden de jaren 1900-1919 'De Gouden Tijd' genoemd. Elke koetsier had prentbriefkaarten in zijn hoge hoed om aan zijn passagiers te verkopen. Op de spoorwegstations verkochten jongens prentbriefkaarten. De kopers konden hun beschreven kaarten op het volgende station afgeven aan de man met het spiegelei, die zorgde ervoor dat de kaart gepost werd.
Na 1930 werd er voor het produceren van wenskaarten steeds meer gebruik gemaakt van het proces van kleur lithografie, waardoor de groei en ontwikkeling van de wenskaarten industrie niet meer was te stuiten.

Na de eerste wereldoorlog kwamen er in binnen en buitenland nog meer nieuwe uitgevers van wenskaarten, die met gezonde concurrentie en competitie, de ontwikkeling van het drukproces en andere uiterlijke kanten van de wenskaart, ten goede kwamen.
Rond 1950 kwam er steeds meer humor in de kaarten en ook o.a. lange kaarten. Rond 1980 groeide het aantal kaarten wat niet speciaal voor een feestdag of gebeurtenis was bestemd. Kaarten voor een toevallige herinnering of voor allerlei boodschappen naar elkaar werden steeds populairder.

De explosieve groei in de elektronische technologie eind jaren 1990 en een snel groeiende groep internet gebruikers. De ontwikkeling van deze nieuwe vorm van communicatie zorgde voor een verdere groei in de industrie van de (elektronische) wenskaarten.
De kracht van een wenskaart
Een enkele wenskaart heeft de kracht om mensen op een speciale manier te raken. Het gebruik om een wenskaart te sturen en te ontvangen is al jaren een zeer effectieve methode om familie en vrienden met elkaar verbonden te houden.

Heden ten dagen worden er kaarten verzonden voor elke vorm van relatie, elke gelegenheid, elke leeftijd, etc. 

Van kraamklopper tot geboortekaartje

Vroeger werd de stads- of dorpsomroeper de straat opgestuurd om het gelukkige nieuws door te vertellen: er is een baby geboren.  
Aan de deur werd een ‘klopper’ gehangen, een kanten handwerkje met een klein papiertje erin, wanneer een meisje was geboren, zonder papier was het een jongen. In sommige delen van Nederland was de klopper een plankje bekleed met zijde, zat daarop een wit papiertje dan was de boreling een meisje.
Pas een eeuw geleden werd het plaatsen van een ooievaar gebruikelijk. De traditie is rond die tijd komen ‘overvliegen’ uit Duitsland. Pas echt populair werd het na de geboorte van prinses Juliana in 1909. Het versturen van geboortebrieven is dan al een goede gewoonte. Deze geboortebrieven worden, door vooral de elite, in het begin van de 20e eeuw omgetoverd tot echte ‘geboortekaartjes’. Het zijn kaartjes met afbeeldingen van, hoe kan het anders, kolen en ooievaars. Rond 1950 gaat ook het ‘gewone volk’ de kaarten versturen.